این دارو به دو صورت خوراکی و تزریقی عرضه می‌شود که نوع خوراکی آن به صورت قرص و کپسول در دسترس است و نوع تزریقی آن که تا چندی پیش در داروخانه‌ها موجود بود، بتازگی فقط در اورژانس بیمارستان‌ها استفاده می‌شود.

ترامادول دارویی ضعیف‌تر از مورفین و قوی‌تر از بروفن و استامینوفن است و هیچ‌گاه مصرف بیشتر از دو هفته آن برای بیماران تجویز و توصیه نمی‌شود.‌ مکانیسم اثر این دارو مانند همه مسکن‌های مخدر است، از این رو می‌توان نتیجه گرفت با مصرف مقادیر بیشتر از حد مجاز و توصیه شده، مسمومیتی شبیه مواد مخدر و همچنین با مصرف طولانی مدت آن اعتیاد به این دارو بروز می‌کند.‌ در ابتدا تصور بر این بود که ترامادول مسکن معمولی، بی‌خطر و کم عارضه است، ولی امروزه با مراجعه به آمارهای موجود و بررسی اعتیاد در کشور متأسفانه به این نتیجه می‌رسیم که داروی ترامادول که باید برای تسکین درد مصرف و تجویز می‌شده، هم‌اکنون به یکی از مواد اعتیادآور و با مصرف بالا از سوی معتادان تبدیل شده که معضلات فراوانی را نیز به همراه آورده است.

بیشترین دلایل سوءمصرف ترامادول به این شرح است:

1 - افرادی که کارهای سنگین دارند و مجبور به شب‌کاری هستند برای رفع خستگی و سرحال بودن از این دارو استفاده می‌کنند.

2 - کسانی که در روابط جنسی خود از عارضه زود انزالی رنج می‌برند برای برطرف شدن این عارضه به ترامادول رو می‌آورند.

3 - بیمارانی که به علت درد در ابتدا با تجویز پزشک و سپس خودسرانه شروع به مصرف مداوم این دارو می‌کنند.

4 - معتادان به دیگر مواد افیونی که یا با هدف کاهش علائم ترک مواد یا برای جایگزین کردن ترامادول با ماده مورد مصرف خود استفاده از این دارو را آغاز می‌کنند که همه این چهار گروه با عوارض شدید ناشی از مصرف ترامادول دست به گریبان خواهند شد.

عوارض: اختلال تعادل، افت فشار، تشنج، علائم یائسگی در زنان، نفخ، ضایعات جلدی و خارش، تکرر ادرار، اختلالات بینایی، یبوست، بی اشتهایی، دردهای مبهم شکمی، حالات عصبی، اختلالات خواب، نگرانی، گیجی، خستگی و ضعف عمومی.

مصرف این دارو در کسانی که بیماری‌های مزمن کبدی و کلیوی دارند همچنین زنان حامله(به علت بروز ناهنجاری‌های جنینی) و افراد دارای سابقه تشنج ممنوع است. این در حالی است که مصرف همزمان این دارو به همراه الکل، خواب‌آورها، مواد و داروهای مخدر بسیار خطرناک است.

متأسفانه به علت در دسترس بودن، قیمت پایین، ارائه بدون نسخه در برخی داروخانه‌ها و نبود اطلاع کافی درباره عوارض ترامادول، هم‌اکنون با شیوع گسترده‌ای از مصرف این دارو در کشور روبه‌رو هستیم. ترامادول با فعل و انفعالاتی که در بدن انجام می‌دهد خاصیتی مانند داروهای ضدافسردگی ایجاد می‌کند و با آن که دارویی مخدری است برعکس مورفین سبب هوشیاری و فعالیت بیشتر می‌شود و به احتمال زیاد یکی از دلایل گرایش مصرف‌کنندگان به ترامادول همین ویژگی است.‌ هنوز آمار دقیقی از تعداد سوءمصرف‌کنندگان ترامادول در کشور ارائه نشده، اما زنگ خطر وقتی به صدا درآمد که اعلام شد ایران دارای بیشترین آمار مسمومیت با ترامادول در جهان است؛‌ واقعیتی که مصرف زیاد و خودسرانه این دارو در کشور را نشان می‌دهد.

بعد از مصرف طولانی مدت و بیشتر از حد مجاز ترامادول اعتیاد به آن حاصل می‌شود که در این مرحله ترک آن بسیار سخت و طاقت‌فرسا خواهد بود. مصرف ترامادول را نباید به صورت ناگهانی قطع کرد، زیرا باعث ایجاد علائم ناخوشایند قطع مصرف می‌شود.

نکته مهم در ترک ترامادول شدیدتر بودن علائم جسمی آن نسبت به تریاک است که ناشی از خواص ضدافسردگی این دارو است. با قطع ناگهانی ترامادول علائمی متوسط تا شدید از اضطراب، تعریق، بی‌خوابی، تهوع، لرز، اسهال، درد عضلانی، ترس، بیقراری، گر گرفتگی و تشنج را خواهیم دید. پس مصرف‌کنندگان این داروی مخدر هیچ گاه نباید ‌به‌صورت خودسرانه اقدام به ترک کنند.

حال سؤال اینجاست دارویی که بیشتر پزشکان هیچ تمایلی به تجویز آن ندارند و بسیار کم در نسخه پزشکان ظاهر می‌شود و فروش آن بدون نسخه پزشک نیز ممنوع است چگونه در برخی از داروخانه‌ها به وفور وجود دارد و براحتی و بدون نسخه به فروش می‌رسد؟

پس نظارت بر عملکرد داروخانه‌ها امری لازم است. آیا وقت آن نشده که مسئولان میزان تولید ترامادول کارخانه‌های داخل کشور را با نیاز واقعی و تجویز پزشکان مقایسه کنند، همچنین دنبال پاسخ این پرسش باشند که چرا و از چه کانالی ترامادول قاچاق با دوزهای بالا (400 و 500 میلی‌گرم) وارد کشور می‌شود و به سلامت جامعه ما ضربه می‌زند.(مرتضی خوش گفتار /کارشناس درمان اعتیاد)